Yazı Detayı
05 Mayıs 2021 - Çarşamba 13:00 Bu yazı 632 kez okundu
 
BİLİRKİŞİ RAPORU VE UZMANINDAN BİLİMSEL MÜTALAA
Mehmet SEMERCİOĞLU
 
 

       Ulusal ve yerel medya haberlerinde sıklıkla duymaya başladığımız; kazalar, yaralanmalar, ölümler nedeni ile birçok olay dava konusu oluyor. Yazı serimizin silahlar ile ilgili olması nedeni ile silah kazaları, yaralanmaları ve ölümleri üzerinde bazı hususlar ile soruşturma ve kovuşturmalarda ihtiyaç duyulabilen “Bilirkişi Raporu” ve “Uzmanından Bilimsel Mütalaa” hususlarına dikkat çekilecektir. Dava konusu olan bu hususlarda; adil yargılanma, delillerin toplanması büyük önem kazanmaktadır. Bu nedenden dolayı; kanun ve yönetmeliklerde “Bilirkişi Raporu” ve “Uzmanından Bilimsel Mütalaa”’nın önemi belirten ve dava gidişatına etkisini anlamada yardımcı olmak üzere, ilgili maddelere kısaca değinmek istedim.  

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’mızın 36. Maddesinde; “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.” denilmektedir.

 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesinde; “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır”. “Savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak”. Ve “İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek” denilerek bir suç ile itham edilen herkesin asgari haklara sahip oldukları belirtilmiştir.

 

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun;

 

 63. Maddesine göre; Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına re'sen, Cumhuriyet savcısının, katılanın, vekilinin, şüphelinin veya sanığın, müdafiinin veya kanunî temsilcinin istemi üzerine karar verilebilir. Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı da bu maddede gösterilen yetkileri kullanabilir.

 

66. Maddesine göre; Bilirkişi, uzmanlık alanına girmeyen bir sorun bakımından aydınlatılmasını isteyecek olursa; hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı, nitelikli ve konusunda bilgisiyle tanınmış kişilerle bir araya gelmesine izin verebilir.

İlgililer de merciinden, incelemeler yapılırken bilirkişiye teknik nitelikte bilgiler verebilecek olan ve ismen belirleyecekleri kişileri dinlemeleri veya bazı araştırmaların yapılması hususlarında karar verilmesini isteyebilir.

 

Gerekli olması halinde, bilirkişi, mağdur, şüpheli veya sanığa mahkeme başkanı, hâkim veya Cumhuriyet savcısı aracılığı ile soru sorabilir. Ancak, mahkeme başkanı, hâkim veya Cumhuriyet savcısı, bilirkişinin doğrudan soru sormasına da izin verebilir.

 

Bilirkişi raporu, uzman mütalaası başlıklı 67. Maddesi; Cumhuriyet savcısı, katılan, vekili, şüpheli veya sanık, müdafii veya kanunî temsilci, yargılama konusu olayla ilgili olarak veya bilirkişi raporunun hazırlanmasında değerlendirilmek üzere ya da bilirkişi raporu hakkında, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. Sadece bu nedenle ayrıca süre istenemez.

 

Sanığın savunma delillerinin toplanması istemi başlıklı 177. Maddesinde; Sanık, tanık veya bilirkişinin davetini veya savunma delillerinin toplanmasını istediğinde, bunların ilişkin olduğu olayları göstermek suretiyle bu husustaki dilekçesini duruşma gününden en az beş gün önce mahkeme başkanına veya hâkime verir. Bu dilekçe üzerine verilecek karar, kendisine derhâl bildirilir.

 

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun;

 

Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren hâller kısmı 266. Maddesinde; Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir.

 

Bilirkişilerin görevlendirilmesi kısmı 268. Maddesinde; Bilirkişiler, bölge adliye mahkemelerinin yargı çevreleri esas alınmak suretiyle bilirkişilik bölge kurulu tarafından hazırlanan listede yer alan kişiler arasından seçilir. Ancak kendi bölge listesinde ilgili uzmanlık alanında bilirkişi olmasına rağmen diğer bir bölgedeki bilirkişinin, görevlendirme yapılan yere daha yakın bir mesafede bulunması durumunda, bu listeden de görevlendirme yapılabilir.

 

Bölge kurulunun hazırladığı listede bilgisine başvurulacak uzmanlık dalında bilirkişi bulunmaması hâlinde, diğer bölge kurullarının listelerinden; burada da bulunmaması hâlinde, Bilirkişilik Kanununun 10 uncu maddesinin (d), (e) ve (f) bentleri hariç birinci fıkrasında yer alan şartları da taşımak kaydıyla listelerin dışından bilirkişi görevlendirilebilir.

 

Keşif kararı kısmı 288. Maddesinde;Hâkim, uyuşmazlık konusu hakkında bizzat duyu organları yardımıyla bulunduğu yerde veya mahkemede inceleme yaparak bilgi sahibi olmak amacıyla keşif yapılmasına karar verebilir. Hâkim gerektiğinde bilirkişi yardımına başvurur.

 

Uzman Görüşü kısmı 293. Maddesinde; Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. Sadece bu nedenle ayrıca süre istenemez.

 

Delil tespitinin istenebileceği hâller kısmı 400. Maddesinde; Taraflardan her biri, görülmekte olan bir davada henüz inceleme sırası gelmemiş yahut ileride açacağı davada ileri süreceği bir vakıanın tespiti amacıyla keşif yapılması, bilirkişi incelemesi yaptırılması ya da tanık ifadelerinin alınması gibi işlemlerin yapılmasını talep edebilir.

 

Delil tespiti istenebilmesi için hukuki yararın varlığı gerekir. Kanunda açıkça öngörülen hâller dışında, delilin hemen tespit edilmemesi hâlinde kaybolacağı yahut ileri sürülmesinin önemli ölçüde zorlaşacağı ihtimal dâhilinde bulunuyorsa hukuki yarar var sayılır.

 

Bilirkişik Temel Eğitimi Kalımcı El Kitabı’nın;

 

Sayfa 38

Delil: Taraflar arasında çekişmeli bulunan vakıalara ilişkin olarak hâkimi inandırma faaliyetinde kullanılan araçlardır. Başka bir ifadeyle deliller, bir vakıanın doğruluğu ve niteliği itibariyle hâkimde kanaat uyandırmaya yarayan araçların tümüdür.

 

DELİL KAVRAMI Delil, bir vakıanın doğruluğu ve niteliği itibariyle hâkimde kanaat uyandırmaya yarayan araçların tümüdür. Medenî usûl hukuku anlamında vakıayı ispata yarayan yeterli bir unsur olarak delilden söz edilebilmesi için 3 koşulun bir arada bulunması gerekir: 1. Vakıayı Yansıtma: Delil, vakıa hakkında tam bir bilgi taşımaya elverişli olmalıdır. Yani vakıayı yansıtmalıdır. Örneğin, bir belge ilişkin olduğu vakıayı tam olarak yansıtır. 2. Bilime Uygunluk: Delil, bilimsel açıdan kabul edilebilir olmalıdır. Akla, mantığa ve bilime uygun olmalıdır. Örneğin, fal baktırarak delil elde edilemez. 3. Hukuka Uygun Yoldan Elde Edilme: Delil, hukuka uygun yollardan elde edilmiş olmalıdır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 189. maddesinin ikinci fıkrasında bu açıkça düzenlenmiştir,

denilmektedir.

 

Bilirkişi raporu ve uzmanından bilimsel mütalaalarının; bir davanın gidişatı açısından, delillerin kaybolmadan, tahrifat görmeden incelenebilmesinde ve delil toplanmasındaki eksikliklerin ilk fırsatta fark edilerek gerçeklerin gün yüzüne çıkartılmasında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâller açısından ne kadar önemli olduğu, kanun, yönetmelik, sözleşmeler ve ilgili düzenlemelerde sıklıkla kullanılmasından anlaşılmaktadır.  

Konuya hassas derecede ilgili olanlar için, yüzeysel olarak yukarıda değinilen konular hakkında, özellikle kaynaklar bölümde bulunan kısa yollar hazırlıyorum. Buralardan konu ile ilgili olarak kanun, yönetmelik ve mevzuatlara direkt olarak ulaşabilirsiniz.

 

Kaynaklar      :

 

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI                             :

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

 

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ                        :

https://www.yargitay.gov.tr/documents/AIHM.pdf

 

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU                                         :

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5271.pdf

 

TÜRK MEDENİ KANUNU                                                   :

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf

 

HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU                                 :

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6100.pdf

 

BİLİRKİŞİLİK KANUNU                                                      :

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6754.pdf

 

BİLİRKİŞİK TEMEL EĞİTİM KAYNAK KİTABI                  :

https://bilirkisilik.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/372020142300temelegitimkaynak.pdf

 

 

Mehmet SEMERCİOĞLU

Uzlaştırmacı & Silah Sistemleri Uzmanı & Stratejik Planlama Uzmanı & Ekonomist

 

 

 

 
Etiketler: BİLİRKİŞİ, RAPORU, , VE, , , UZMANINDAN, BİLİMSEL, MÜTALAA,
Yorumlar
Haber Yazılımı